(LQ) Mới đó mà đã hết tháng giêng dương lịch năm 2013 và gần hết năm Nhâm Thìn, trời Orlando Florida mấy hôm nay nóng hơn bình thường rồi hôm nay lại lạnh xuống đột ngột cũng như lòng người lúc nào cũng chao đảo, đẩy đưa trong cuộc nhân sinh vốn dĩ vân đầy tai ương, nghịch cảnh, ngang trái, nhiểu nhương và dối trá, lọc lừa…
Con người thì vẫn vậy thích những lời khen, tán tụng và sợ, ghét những lời chê bai, chỉ trích. Thực sự ra chê khen thương ghét cũng chỉ tương đối và phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố: vào trình độ, kinh nghiệm sống, hiểu biết, vị trí, cách nhìn, cách sống, tâm, đời sống, giáo dục, khả năng tu tập,… Ví dụ tranh của Van Gogh lúc ông sinh thời không ai mua, không ai thưởng thức vậy mà ngày nay được đánh giá rất cao, bán đấu giá kỷ lục… nhưng hiện nay cũng có rất nhiều xem xong không hiểu gì cả, không thích gì cả và chê thậm tệ…Vậy mới biết thưởng thức 1 tác phẩm, 1 công trình, 1 tài năng, 1 cống hiến đóng góp và người khác tha nhân đòi hỏi con người ta rất nhiều thứ: sự hiểu biết, trình độ, tha thứ, tâm thức, tế nhị… là những yếu tố quan trọng.
Ở đời có làm là có sai, có vẽ tranh, có chụp hình, có viết thơ, viết văn, làm lãnh đạo là có hay có dở, có đúng có sai, co thành công có thất bại… Nếu không làm thì không sai, ở đời có người không làm gì cả nhưng chỉ nhìn việc người khác làm rồi chê bai chỉ trích, nói xấu, miệt thị… Có lần tác giả bài viết này (TMH) ngồi ở phía dưới làm khán giả xem 1 cuộc thi hoa hậu, nghe những người xung quanh chê thậm tệ 1 cô thí sinh: vừa xấu vừa già mà không biết thân phận lại đi thi hoa hậu.
Thực sự theo ý kiến riêng của tôi thì cô ta cũng không đến nổi xấu quá, dù đúng là cô ta không đẹp nhưng những người chê bai kia không biết rằng, chính ban tổ chức đã năn nỉ vận động cô đi thi để góp vui cho phong trào, vì lúc đầu chỉ có 3 cô đăng ký dự thi vì đẹp, cao ráo, giỏi tiếng Anh và tiếng Việt cho nên ban tổ chức phải chạy đôn chạy đáo năn nỉ thêm 9 cô nữa để có 12 cô dự thi… Cho nên không phải là cô thí sinh kia không soi gương, không biết thân phận mình mà hơn ai hết cô biết rõ là cô đi dự thi để góp vui vì phong trào mặc dù phải bỏ thời gian, công sức để tập dượt , chuẩn bị…. Cũng như mỗi lần sau khi công bố kết quả hoa hậu dù là hoa hậu áo dài hay hoa hậu phu nhân thì đều có người phản đối nói xấu ban giám khảo thiên vị, cô đẹp lại không được hoa hậu còn cô xấu hơn lại được trao vương miện.
***
Đức Phật dạy con người ta nói lời ái ngữ, vì đó là cách tu tập cũng như để thương yêu, thông cảm, chia sẻ, giúp đỡ tha nhân và chính mình. Nhưng tập nói lời ái ngữ không phải dễ vì chúng ta là người phàm xác thịt rất dễ bị xúc động, dễ bị cái tôi che lấp mà không biết. Nói lời ái ngữ là nói thực lòng chứ không phải nói lời nịnh hót, nói lời gian dối, nói lời ngoa ngữ, vọng ngữ. Nói lời ái ngữ là nói lời của trái tim, của khối óc, của sự chín chắn, suy xét kỹ càng trước khi nói, nói lời tế nhị, nhìn trước nhìn sau, chịu trách nhiệm lời nói của mình chứ không phải nói bừa, viết bừa, hay lời nói gió bay…
Nói lời ái ngữ vì chúng ta biết rằng 1 lời nói, 1 câu chữ có thể giết chết 1 con người, có thể làm sup đổ 1 vương triều, 1 chế độ… Khen đã khó mà chê thì càng khó hơn. Vì khen đúng thì làm cho người được khen sướng lắm, thích lắm và có thể chuyển đổi họ từ 1 người xấu thành người tốt, nhưng nếu khen sai, nịnh hót, áo thụng vái nhau thì hại vô cùng vì làm cho người được khen tưởng thật mặc dù họ không xứng đáng như vậy. Còn chê thì nguy hiểm bội phần vì trước tiên người chê người khác dể bị ghét vì ở đời ít ai thích bị chê. Nếu chê đúng thì có thể giúp cho người khác sửa đổi (nhưng cũng dễ bị bực bội ghét bỏ và thậm chí sẽ bị ghim gút để chờ dịp trả thù) nhưng nếu chê sai sẽ vô cùng nguy hiểm vì có thể làm cho người bị chê thối chí, không làm nữa… và hậu quả rất xấu. Chính vì vậy có người cả đời không bao giờ dám chê bai ai cả.
Thực sự ra chê khen đều cần thiết cho chúng ta, chính đó là thước đo cho tất cả những việc chúng ta làm. Nếu không có khen chê làm sao chúng ta có ngày hôm nay xã hội càng ngày càng tiến bộ , có nhiều điều tốt đẹp… Vấn đề là chê khen đúng mực, công bằng và chúng ta phải hiểu rằng ở đời tất cả cũng chỉ tương đối thôi. KHông thể nào có được sự công bằng, đúng đắn tuyệt đối được. Chúng ta phải luôn nhớ rằng ngậm máu phun người thì miệng mình sẽ bị dơ trước. Ai mà nhổ nước miếng vào người khác coi chừng chính nước miếng đó sẽ rơi vào chính mình.
Xin chép lại 1 bài thơ tôi làm đã lâu mà mỗi lần đọc lại vẫn còn rưng rưng nước mắt.
CHO THỜI GIAN DỪNG BÊN NỖI U HOÀI
Ngửa mặt nhìn lên mình chẳng bằng ai
Cúi đầu nhìn xuống mình hơn vài người
Em có còn ngây thơ bé dại?
Và cho anh tươi thắm nụ cười?
Có người bảo “Con mình đẻ mới thương, cha mình chết mới khóc”
Lúc đầu anh không tin, lâu rồi thấy cũng đúng
Em có còn hoang sơ mắt ngọc
Thắp cho anh ngọn nến vô cùng
Anh vẫn biết hoa vẫn vàng bên thung lũng
Sau vực sâu là sâu thẳm cuộc đời
Em có còn xinh tươi làm nũng
Để cùng anh say ngủ dưới trời
Trong hạn hán, những mầm non giãy chết
Sau bão dông sẽ đến những lạc loài
Em có còn làm bao người mê mệt
cho thời gian dừng bên nỗi u hoài
Orlando ngày 31 tháng 1 năm 2013
