Vào năm Đồng Khánh nguyên niên (1886) theo ý chỉ của bà Từ Dũ, vua sai Tôn Thất Đính tháo dỡ chùa Linh Giác (lúc này chùa bị bỏ hoang đổ nát hoang tàn sau sự kiện khởi nghĩa của Đoàn Hữu Trưng năm 1864) đem đến chỗ Viêm Quang mà làm mới lại. Chùa dựng phía trước được gọi là Linh Giác Tự, nhà phía sau gọi là Viêm Quang Đường; vua ban sắc chỉ cho tên Linh Quang Tự để ghi lại dấu cũ.
Từ ngoài đường Phan Bội Châu, đoạn gần khu lưu niệm nhà yêu nước Phan Bội Châu rẽ sang đường Ấu Triệu chúng ta sẽ bắt gặp ngay tam quan chùa Linh Quang đề hai câu đối:
靈瑞鷄園燈點聰傳門般若
光開鷲嶺月輪明炤地伽藍
光開鷲嶺月輪明炤地伽藍
Linh thụy Kê Viên đăng điểm thông truyền môn bát nhã
Quang khai Thứu Lãnh nguyệt luân minh chiếu địa già lam
Quang khai Thứu Lãnh nguyệt luân minh chiếu địa già lam
Dịch nghĩa: Linh thụy Kê Viên đèn sáng dọi truyền cửa Bát Nhã
Quang khai Thứu Lãnh trăng tỏ chiếu khắp đất Già Lam
Quang khai Thứu Lãnh trăng tỏ chiếu khắp đất Già Lam
Đi chừng 150m, cuối đường Ấu Triệu, chùa Linh Quang hiện ra với vẻ đẹp của một ngôi danh lam cổ tự của chốn thần kinh. Tam quan trong của chùa ghi câu đối:
 |
庭外設三關即俗即真無違此道
藏中開四教於頓於漸在乎當人
藏中開四教於頓於漸在乎當人
Đình ngoại thiết tam quan tức tục tức chân vô vi thử đạo
Tạng trung khai tứ giáo ư đốn ư tiệm tại hồ đương nhân
Tạng trung khai tứ giáo ư đốn ư tiệm tại hồ đương nhân
Dịch nghĩa: Ngoài sân thiết tam quan, là tục, là chân không trái đạo này
Trong kho khai tứ giáo, nơi đốn nơi tiệm chính ở người đây
Trong kho khai tứ giáo, nơi đốn nơi tiệm chính ở người đây
Khuôn viên chùa khá rộng, phía trước sân chùa nhà bia hình bát giác có bài ký “Linh Quang tự bi kí” do Nguyễn Thuật hàm Thái tử Thiếu bảo, Hiệp biện Đại học sĩ, Cơ Mật viện đại thần lãnh Hình Bộ Thượng Thư, tước An Trường Tử về hưu soạn năm Thành Thái thứ 14 (1902). Bài văn bia nói lên lịch sử hình thành của chùa Linh Quang từ khi còn là thảo am Viêm Quang cho đến quá trình hợp nhất, trùng tu để hình thành lên chùa Linh Quang. Mặt sau của tấm bia ghi các vật cúng dường; số ruộng của chùa mua và của các thiện nam tín nữ cúng dùng để chi dùng và cúng lễ hàng năm.
Ngoài ra trong vườn chùa còn có văn bia tháp Tổ Phước Hậu trụ trì chùa Báo Quốc và Linh Quang lập ngày mồng 1 tháng 10 năm Quý Tỵ (ngày 7 tháng 11 năm 1953) ghi hành trạng và quá trình tu tập của ngài. Trong bia có khắc bài thơ của ngài:
心清天有月
性淨海無波
圓明藏一點
放出满山河
性淨海無波
圓明藏一點
放出满山河
Tâm thanh thiên hữu nguyệt
Tính tịnh hải vô ba
Viên minh tàng nhất điểm
Phóng xuất mãn sơn hà
Tính tịnh hải vô ba
Viên minh tàng nhất điểm
Phóng xuất mãn sơn hà
Dịch:
Lòng trong trăng tỏ rạng
Tính lặng biển êm không
Sáng tròn từ một chấm
Lan tỏa khắp non sông
(Lê Nguyễn Lưu dịch)
Lòng trong trăng tỏ rạng
Tính lặng biển êm không
Sáng tròn từ một chấm
Lan tỏa khắp non sông
(Lê Nguyễn Lưu dịch)
Chùa Linh Quang mang nhiều giá trị về mặt kiến trúc, trang trí. Tuy thành lập chưa lâu (chính thức là năm 1886) nhưng Linh Quang lại mang nhiều dấu ấn lịch sử Phật giáo xứ Huế. Nơi đây từng đặt Phật học đường (1944 – 1946); trụ sở của Giáo hội Tăng già Thừa Thiên (từ 1951)… Ngoài ra các đời trụ trì của chùa đều là những danh tăng của xứ Huế như Tổ sư Liễu Triệt, Nguyên Cáo, Đắc Cần, Đắc Ân, Phước Hậu, Tứ Thư, Mật Nguyện…
T.V.Q
